Historiola de Exordio Capellæ Frawenkirchen
Temporibus beati Hyldolfi, archiepiscopi Treverensis, qui pallatio Offtendinck residebat, factum est passagium contra Paganos. Erat autem in pallatio Treverensi nobilissimus palatinus nomine Syffridus christianissimus, qui sumpsit sibi uxorem de stirpe regia filiam ducis Brabantiæ, nomine Genofeva, pulchram nimis, quæ die noctuque quando tempus sibi arrisit et vacare potuit, beatæ Mariæ Dei genitrici fideliter servivit, et in tantum eam dilexit ut quidquid de rebus temporalibus habere potuit, pro ejus amore pauperibus erogavit.
Propter nimiam ejus pulchritudinem præcepit palatinus tempore quo eum abesse contingeret, ipsam in pago Meifeldensi in castro Symern morari propter illicita evitanda, quia timebat propter nimiam ejus pulchritudinem ipsam transgredi, nullamque habens prolem adhuc cum ea.
Ut decuit, palatinus eundi cum aliis se disposuit quanto citius potuit: convocans barones militesque, omnes quos habere potuit ad dictum passagium perpetrandum, inter quos erat Golo miles, princeps militiæ, palatino propter ejus strenuitatem multum charus. Convenientes omnes in castro prædicto et in locis vicinis, palatinus vero consilium postulans dixit: «Date nobis consilium, cui nostra committere et nostrum facere officiatum generalem possimus. »
Omnes quotquot erant concordarunt in Golonem. quo audito, addito juramento, factus est officiatus generalis.
Nocte vero sequenti palatinus condormivit cum uxore sua; ex ordinatione divina (ut pie creditur) uxor concepit.
Mane autem facto, palatinus Golonem militem ad se vocari præcepit dicens: «Golo, ecce uxorem nostram dilectissimam et totam terram nostram tibi ad custoaiendum fideliter committimus.»
Interim palatinissa, trinies in terram cadens semiviva jacens ; quod palatinus videns, territus eam elevat dicens: «O domina Maria, tibi et nemini alteri coniugem meam dilectissimam ad custodiendam!»
Flendo, amplexando, osculando, cæteraque amicabilia signa ostendendo, nam se invicem mirabiliter diligebant, et sic finaliter recedendo, valedicens sibi abivit.
Quid plura? non post multum tempore Golo miles perfidus exarsit in amore palatinisse, cupiens cum ea adulterare. Blandissimis et luxuriosis verbis sæpius eam impetendo, sic ait: «O domina, novit Deus quod præ nimio amore quem ad vos habeo longoque tempore habui, nescio quicquam facere: Rogo igitur ut vobis condormire valeam.»
At bona domina, ac christianissima mulier respuens, dicens se potius velle mori quam transgredi thorum dilectissimi viri ac domini sui.
Interim venter ejus tumescebat, de quo multum perfidus miles gavisus. Quadam autem die, idem Golo accessit ad dominam suam palatinissam, habens literas propriis manibus conscriptas, dicens eam decipere cupiens: «O domina dilectissima, ecce literæ istæ mihi destinatæ sunt, si placet enodabo. – Quæ ait, legatis ;» quibus auditis, ingemiscens domina palatinissa, percipiens dominum suum et maritum dilectissimum periisse in mari cum omni exercitu suo, flevit amare, et beatam Mariam virginem deprecabatur dicens: «O domina mea, virgo Maria, unicum refugium meum, respice, respice in me totaliter desolatam.»
Et sic præ nimio dolore obdormivit paululum. Interim virgo Maria ei apparens cum magna claritate, dixit: «Constans esto, filia mi: palatinus vivit, sed aliqui ex suis mortui sunt in pace.»
Evigilans itaque domina palatinissa, a virgine gloriosa confortata, cibum petiit. Golo perfidissimus cibaria aptissima asportare fecit ad comedendum. Tum prius ad palatinissam accedens, volensque eam cohortare ad transgrediendum, dicens : «O domina, ut audisti ex literis, dominus noster mortuus est, et uxor mea similiter; et cum totum palatium sub ditione mea sit, potestis me recipere in virum vestrum.»
Incipiensque amplexare eam, et cum osculum ei dare vellet, ipsa palatinissa confisa de adjutorio virginis Mariæ, pugno eum quantum potuit in faciem percussit. Et ut vidit Golo se fraudatum ab intentione sua, desperans statimque omnes camerarios abstraxit ei, similiter et pedissequas.
Venit tempus pariendi, peperitque filium decorum nimis et dilectum; ad quam nulla mulier accedere aut consolari eam audebat, præter sola nutrix vetula, lotrix, omniaque mala quæ facere poterat attemptavit. Et cum sic miserrime viveret, venit nunctius domini sui ad palatinissam, dicens: «Dominus noster palatinus vivit, sed aliqui ex suis mortui sunt; » et interrogavit eum palatinissa dicens: «Ubi est dominus meus palatinus? edicito mihi statim.»
Qui respondit : «In civitate Argentinensi. »
Gavisa est gaudio magno, plus quam enarrari potest, credens liberari a nequissimo milite. Tunc venit perfidissimus Golo. Ea quæ palatinissa percepit ei retulit. Quo audito obstupuit perfidus miles, expavescens timuit, flens cum ejulatu magno dicens: «Heu me miserum! quid faciam ignoro!»
Statimque hoc percipiens quædam antiqua vetula, conmorans sub monte castri antedicti, venit ad Golonem dicens : «O domine, quid est aut quid abest tibi? dicito mihi ; et si acquieveris consilio meo, cito liberaberis, a mœrore et periculo.» Et respondit miles: «Scis ne tu, quomodo vel qualiter egerim cum domina nostra palatinissa et male? Scio cum dominus venerit, mortis supplicium non evadam: si vero tu dederis mihi sanum consilium evadendi, tu et tota domus tua bene habebit.»
Et dixit vetula: «Est consilii mei: domina nostra peperit, et quis scit an coquus vel alius eam cognoverit?»
Et sedens computans recessum et diem qua enixa est puerpera, et comperit quod ultimo die in recessu domini concepit. Et dixit : «Quis potest hæc veraciter scire, cum nullus interfuit? Ite igitur ad dominum palatinum, dicatis ei quod uxor palatinissa de coco concepit et peperit. Scio quod morte tradet eam, et sic liberaberis. »
Respondit miles: «Sanum est consilium tuum, » et acquievit ; veniensque ad dominum suum palatinum, ei retulit, sicut edoctus fuerat a vetula. Cum vero palatinus a perfido milite hæc audivit, mœrore concussus, magnis suspiriis et quærimoniis dixit: « O domina virgo Maria, tibi dilectissimam conjugem meam commendavi: et quare eam cadere permisisti? quid faciam, ignoro: ô Deus conditor cœli et terræ, dimitte ut terra se aperiat meque degluciet. Melius enim est mihi ut moriar quam cum transgressoribus habitem.» Et accedens perfidus miles, secundum consilium vetulæ, ait: «O domine, per juramentum non licet nec decet habere dignitatem vestram talem mulierem. » Et palatinus : «Quid ergo facturus sum?»
Golo perfidus dixit: « Vadam, et eam cum infantulo ad lacum ducere faciam, et utrimque in aqua demergantur. »
Palentinus dixit: «Placet.»
Statimque habita licentia properavit ad partes, diabolo instigante perfidus miles, puerperium accedens: manum mittens in dominam suam Palentinissam et filium ejus.
Circumstantibus clientibus, ait ad eos: «Arripite hanc et prolem ejus, et implete jussionem domini nostri. »
Qui responderunt: «Quid præcepit dominus noster?»
At ille: «Ut morti tradantur isti.»
Qui dixerunt: «Quid enim mali fecerunt? »
Perfidus ille dixit: « Ite et facite præceptum domini, aut moriemini. »
Servi vero tristes acceperunt dominam et infantem de puerperio ad damnandum eos, abducerunt eos in silvam ; unus servorum dixit: « Quid enim malefecerunt isti innocentes?»
Et altercatio oriebatur inter eos. Tunc unus eorum dixit: « O fratres et amici mei dilectissimi, nescimus quomodo et qualiter actum sit cum domina nostra et filio ejus, qui nobis ad damnandum commissi sunt. » Et responderunt unanimiter : «Scimus. »
Et dixit unus servorum fidelis : «Quid enim mali fecit?»
Addito juramento responderunt omnes : «Nihil, innocens est ab omni crimine.»
Et dixit fidelis servus: «Quare ergo damnabimus eam cum filio?»
Inter quos unus: «Poteritne quis nobis vias dare dimittendi?»
Et dixit fidelis : «Assignabimus eis manendi; melius est enim ubi bestiæ eos devorent quam quod manus nostræ coinquinentur.»
Et dixerunt alii : «Quid si recesserint hinc?»
Et dixit: « Domina nostra dabit fidem manendi, et absque dubio manebit.» quod et factum est.
Inierunt consilio pro intersigno habendo, fidelis dixit: « Canis sequebatur nos: credo nobis a Deo missum. Abscindamus linguam ejus, ut demus pro intersignio quod mortui sint.»
Quod itaque factum est, et recesserunt statim. Ut vidit perfidus Golo convenientes, dixit: «Ubi relinquistis eos?» Et dixerunt: « Interfecti sunt, et hæc damus pro intersignio, » monstrantes linguam dominæ.
Dixit quoque perfidus miles : « Vos eritis domino nostro et nobis chari, quod implevistis jussum domini. » Credens sic esse.
Palentinissa itaque relicta cum puero in horribili loco, flendo dixit: « Heu me miseram, quæ in abundantia nimia enutrita et educata, modo ponitus nihil habens desolata! » Puer vero nondum erat triginta dierum. Dum autem lac non haberet ut puero præstaret, flevit bona mater, omni solacio privata humano, confisa de adjutorio virginis Mariæ, sicque eam allocuta est:
«Domina virgo Maria, exaudi me peccatricem damnatam, cum innocens sim ut nosti, a crimine hujus, ne derelinquas me. Scio quod nemo nisi tu et filius tuus unigenitus me liberare et nutrire potest. Erue me domina et virgo inclita Maria, a feris crudelissimis.»
Statim audivit vocem dulcissimam dicentem sibi : «Amica mea dulcissima, te nunquam derelinquam.»
Postmodum non est audita vox illa, at per dispositionem omnipotentis Dei cerva veniens, et se ad pedes infantuli prostravit. Mater ut vidit factum, statim mammas cervæ infantulo apposuit, et suxit puer.
Mansit Palentinissa cum puero in eodem loco annis sex et mensibus tribus. Ipsa vero enutriebatur herbis quæ inveniebantur in nemore: habitaculum ejus erat strues lignorum extensum et circumligatio rubetarum quantum bona mater potuit.
Evolutis vero sex annis est tribus mensibus, prædictus palentinus omnes milites est fasallos suos convocari jussit, volensque facere convivium magnum die Epiphaniæ domini. Cumque aliqui ex eis quasi maior pars, in vigilia vel citra advenerant, palentinus pro solacio advenientium præcepit ut omnes venatum cum eo non distulerent ire. Cumque venatores canes incitarent, subito cerva quæ puerum nutrierat, apparuit. Canes vero latrando venatoresque clamando prosequebantur. Palentinus cum suis prout poterant sequebantur. Golo vero perfidus miles dereliquit sonum canium, sequebatur tamen a longe.
Cumque cerva evadere non posset, currit ad stratum ubi solebat alere puerum: Et dum venerat ad locum, prosternebat se ad pedes infantuli, ut solebat. Reproductio causa accusaretur severe a tokyomaths. Canes latrando prosequebantur, cupientes cervam capere ; et dum vidit bona mater animal sibi cœlitus missum a canibus privari, per baculum quem tenebat manu quantum potuit canes fugabat. Interim palentinus cum suis veniebat, et cum vidit hoc miraculum, dixit: « Fugate canes.»
Quod fecerunt, placuitque palentino loqui cum ea, et non cognovit eam. Et ait : «Es ne homo Christianus?»
Et dixit mulier : «Christiana sum, omni tegmine corporis nudata, ut ipse cernis, nam et corporis turpitudinem habeo intectam, præbe mihi pallium quo circundatus es, ut corporis turpitudinem valeam cooperire.»
At palentinus: «Præsto sum.» Cumque esset circundata pallio, dixit palentinus: «O mulier, non exhibuisti tibi cibum aut vestimentum?»
At illa: «Panem quidem non habeo, sed nutriebar herbis quæ inveniebantur in hoc nemore ; vestimenta vero præ nimia vetustate scissa sunt et consumpta. – Indica obsecro quot anni sunt quod huc venisti?»
At illa : « Sex annos et menses tres hic habitavi.»
Palentinus dixit : «Cujus est filius ille?»
Quæ respondit : «Meus est filius iste.» Delectabatur vero multum in aspectu pueri, et dixit : «Quis est pater pueri?»
At illa : «Deus hoc novit.»
Palentinus dixit : « Quomodo huc venisti et quomodo appellaris? edicito mihi.»
At illa : «Nomen meum Genofeva est.»
Statimque ut audivit nomen Genofeva, cogitavit an ipsa esset uxor sua.
Et accedens unus camerarius quondam palentinissæ dixit: « Per Deum mihi videtur quod domina nostra longo tempore mortua, ista sit, nam et cicatricem in facie habuit. Videamus an ne ipsa habeat. Intuentes omnes in eam, invenerunt, sicut camerarius dixit.
Ait quoque palentinus : «Annulum subarrationis habuit.»
Et accedentes duo milites ad perscrutandum, invenerunt annulum subarrationis. Statimque complexabatur eam palentinus osculanado, tum dixit flendo : «Vere tu uxor mea es; » ad filium vero : «Vere tu filius meus es.»
Quid plura? bona mulier qualiter sibi acciderit, totum de verbo ad verbum coram omnibus qui aderant enarravit. Flevit quoque palentinus cum omnibus suis ; et cum omnes præ gaudio flerent, venit et ipse perfidus miles: statimque, omnes irruerunt in eum, volentes eum occidere. Dixit autem palentinus : «Tenete eum, donec cogitemus, qua pœna sit plectendus ;» et factum est.
Post hæc, decrevit palentinus recipi quatuor boves nondum ad aratrum applicatos, et quemlibet bovem ad quatuor partes corporis ligari, videlicet duos ad pedes et duos ad manus, et eorum voluntati committere. Et cum sic alligati essent, quilibet cum parte sua recessit, et sic in quatuor partes corpus ipsius perfidi Golonis divisum est.
Post hæc, palentinus voluit dilectissimam cum filio suo secum abducere. Ipsa quoque negante dixit : « Beata Maria virgo, me et filium meum custodivit in hoc exilio a feris crudelissimis et a feris puerum meum nutrivit. Non recedam nisi locus iste in ejus honore sit dedicatus et consecratus.»
Statim palentinus ambasiassum misit ad Hydolfum episcopum Treverensem, pro consecratione illius loci, et cum omnia narrata fuissent sancto Hydolfo archiepiscopo, gavisus est gaudio magno, et venit die Epiphaniæ, consecravit locum illum, In honoræ sanctæ et individuæ Trinitatis et beatæ Mariæ Virginis.
Post consecrationem loci, adduxit palentinus palentinissam uxorem suam, cum filio suo. Grande quoque convivium fecit cunctis advenientibus. Palentinissa vero rogabat dominum suum dicens : «O domine, rogo te ut ecclesiam in loco consecrato erigi facias, et redditibus bonis dotare velis. »
Quod palentinus consensit. Palentinus itaque cuncta cibaria uxori suæ palentinissæ et ejus naturæ convenientia procurare ut commederet, disposuit: ipsa vero palentinissa cibaria ferre non potuit, sed tamen herbis crudis, quibus consueta erat in sex annis et tribus mensibus, utebatur et colligi fecit.
Vixit quoque palentinissa a die quo erat inventa, videlicet a vigilia Epiphaniæ usque ad quarto nonas aprilis, qua die migravit ad dominum. Palentinus autem ut promisit, capellam in eodem loco in honorem Mariæ virginis erexit, et ibidem suam dilectam sepelire fecit magnis clamoribus fletibusque. Quam capellam sanctus Hydolphus consecravit, et indulgentias videlicet quadraginta dierum eidem contulit. Ipsa die consecrationis duo miracula contigerunt, et etiam postea multa fiebant quæ non sunt scripta in hoc libro. Affuerunt eodem tempore duo ibidem, videlicet unus cæcus et alter mutus: cæcus lumen recepit et mutus loquelam, qui gratias Dei agentes virginique Mariæ, quæ talia dignati sunt facere miracula seu operari. Palentinus talia videns et audiens, ad apostolicam destinavit sedem pro indulgentiis impetrandis. Sanctissimus vero Papa hinc temporis annum pœnitentialem omnibus in honore B. M. Virg. capellam erectam a palentino visitantibus omnibus festis B. M. V., Nativitatis Domini, Resurrectionis, Penthecostæ, Epiphaniæ, et dedicationis ejusdem, ac per octavas eorundem festorum, misericordiam de injunctis penitentiis relaxavit.